Karaman’ın Alaçatı köyü yakınlarında bulunan Canhasan höyüklerinde sürdürülen arkeolojik kazılar, insanlık tarihine ışık tutmaya devam ediyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ‘Geleceğe Miras’ projesi kapsamında yürütülen çalışmalarda, Çatalhöyük’ten yaklaşık 750 yıl daha eski olan Canhasan 3 Höyüğü’nde, dönemin yerleşim düzenine dair önemli bir keşfe imza atıldı: Neolitik dönem sokak mimarisi.
Çatalhöyük’ten Farklı Bir Yaşam Alanı
Ankara Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Adnan Baysal başkanlığındaki kazı ekibi, Neolitik Çağ’da insanların evler arasında boşluklar bırakarak geçiş alanları oluşturduklarını tespit etti. Çatalhöyük’teki gibi damlardan evlere girilmediği, bunun yerine evlerin arasında işlevsel geçiş alanlarının bulunduğu gözlemlendi.
Doç. Dr. Baysal, keşfi şu sözlerle değerlendirdi: “Canhasan 3’te ortaya çıkan bu sokak benzeri alan, Neolitik yerleşimlerde nadiren rastlanan bir durum. Bu, yerleşim düzeni ve sosyal organizasyon açısından çok önemli bir gösterge. Bu boşlukların sadece geçiş için değil, hayvanların korunması gibi başka işlevleri de olabilir. Çatalhöyük ile kıyaslandığında, Canhasan’daki yaşam tarzının daha farklı bir yapıya sahip olduğunu net şekilde görebiliyoruz.”
Sokak Mimarisi: Neolitik Çağ’da Bir İlk mi?
Kazı alanında iki ev arasında tespit edilen bu geçiş boşluğu, kazı ekibi tarafından erken dönem sokak mimarisine dair güçlü bir örnek olarak değerlendiriliyor. Söz konusu boşlukta herhangi bir ocak ya da yaşam kalıntısına rastlanmaması, buranın özellikle geçiş amaçlı olarak kullanıldığını destekliyor.
Doç. Dr. Baysal, mimariyle ilgili şu değerlendirmelerde bulundu: “Burada her evin bağımsız duvarları, kendi ocak yapıları ve planları var. Ancak en önemlisi, evlerin arasında belirgin bir boşluk bırakılmış. Bu, sokak ya da pasaj olarak değerlendirebileceğimiz çok nadir bir mimari form. Anadolu Neolitiği için oldukça değerli bir bulgu.”
Canhasan 3: Neden Binlerce Yıl Boyunca Yaşam Merkezi Oldu?
Canhasan, yalnızca bir höyükten ibaret değil. Üç höyükten oluşan bu alanda Neolitik’ten Demir Çağı’na kadar kesintisiz bir yerleşim izleniyor. Yaklaşık 1 kilometrekarelik bir alanda binlerce yıl boyunca yaşamın devam etmesi, bölgenin sahip olduğu su kaynakları ve bereketli topraklarla doğrudan ilişkili.
Kazı çalışmalarında elde edilen hayvan kemikleri arasında bataklık kuşları, balıklar ve büyükbaş hayvanlara ait kalıntıların yer alması, Canhasan’ın çevresel zenginliğini gözler önüne seriyor. Ayrıca bölgede sürdürülen botanik analizler, yerleşim coğrafyasının detaylarını ortaya koymaya hazırlanıyor.
