Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın (UNEP) 2024 raporuna göre, dünya genelinde her yıl yaklaşık 1,05 milyar ton gıda israf ediliyor. Bu, tüketilebilir gıdaların yaklaşık yüzde 19’unun sofraya ulaşmadan çöpe gittiğini ortaya koyuyor. En fazla israf, evlerde ve perakende zincirlerinde yaşanıyor. En çok çöpe atılan ürünler arasında ekmek ve fırın ürünleri öne çıkıyor. Avrupa'da her yıl yaklaşık 1,3 milyon ton ekmek çöpe gidiyor. Uzmanlara göre, bu israf edilen ekmek miktarıyla 50 milyon insan bir yıl boyunca doyurulabilir.
Türkiye'de Tablo Daha Vahim
Türkiye'de ekmek israfı, hem miktar hem de sembolik değeri bakımından dikkat çekiyor. Türkiye Fırıncılar Federasyonu ve TÜİK verilerine göre günde yaklaşık 12 milyon ekmek israf ediliyor. Bu da yılda 4,4 milyar ekmeğin çöpe gittiği anlamına geliyor. Ekmek israfının yıllık maliyeti yaklaşık 500 milyon doları buluyor. Kişi başı yıllık gıda israfı 93 kilogram, bunun önemli bir kısmını ekmek oluşturuyor. En çok israf, otel ve restoran gibi toplu tüketim yerlerinde ve hane halkında görülüyor. Uzmanlar, fırınların gereğinden fazla üretim yapması, tüketicinin taze ekmek takıntısı ve yetersiz saklama alışkanlıklarının bu israfı artırdığını belirtiyor.
Ekmek üretimi sırasında kullanılan buğday, su, elektrik ve iş gücü gibi kaynakların boşa gitmesi de israfın görünmeyen yüzünü oluşturuyor. Araştırmalara göre, bir adet 800 gramlık somun ekmeğin karbon ayak izi bin grama kadar çıkabiliyor. Bu da sadece Türkiye'de israf edilen ekmeklerin çevresel maliyetinin her yıl milyonlarca ton karbon eşdeğerine ulaştığı anlamına geliyor. Uzmanlara göre, ekmek israfının önlenmesi için hem üretici hem de tüketicilere görev düşüyor. Öneriler şöyle:
Fırınlarda ve zincir marketlerde talebe göre üretim yapılmalı. Evlerde ekmek dondurma, dilimleme ve bayat ekmeği değerlendirme alışkanlığı kazandırılmalı. Restoranlarda isteğe göre ekmek servisi uygulamaları yaygınlaştırılmalı. Okullarda ve kamu spotlarıyla farkındalık kampanyaları artırılmalı. Tarım ve Orman Bakanlığı, "Gıdanı Koru" kampanyasıyla bu alandaki farkındalığı artırmaya çalışıyor. Ancak uygulamanın sahaya yansımasının henüz sınırlı olduğu ifade ediliyor.
Ülke Gündeminde Daha Fazla Yer Bulmalı
Türkiye’de “ekmek kutsaldır” anlayışı, toplumsal hafızada derin bir yer tutuyor. Ancak bu kutsal gıdanın her gün milyonlarca adet çöpe gitmesi, hem etik hem ekonomik hem de çevresel boyutlarıyla ülkenin gündeminde daha fazla yer bulmayı hak ediyor.
Gıda uzmanları, israfın önüne geçilmediği takdirde artan nüfus, tarımsal kuraklık ve yükselen maliyetlerle birlikte Türkiye'nin gıda güvenliği açısından zor bir döneme girebileceği uyarısında bulunuyor.
