Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Kasım ayı Tarım Girdi Fiyat Endeksi’ni (Tarım-GFE) değerlendirdi.
Tarım-GFE’nin aylık yüzde 1,44 ilan edildiğini belirten Çandır, “Bu rakam, endeksin ölçülmeye başladığı 2015 yılından itibaren Kasım ayları ortalamasının 1,07 katı oldu” dedi.
ATB ve ATAK Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, TÜİK tarafından açıklanan Kasım ayı Tarım Girdi Fiyat Endeksi’ni (Tarım-GFE) değerlendirdi. Tarım-GFE’nin Kasım ayında yıllık yüzde 38.82 ilan edildiğini kaydeden Çandır, “Bu yıllık rakam, geçen yılki yüzde 121,49 düzeyinin üçte biri civarındadır. İlan edilen yıllık rakamın yüzde 31,96 olan ortalamadan bir miktar yüksek olması, gelecekteki düşüş beklentilerini artırmaktadır. Kasım ayı için açıklanan tarımsal girdi maliyetleri enflasyonu aylıkta ortalamalarda seyrederken, yıllıkta 2022 yılından sonraki en yüksek düzeyde gerçekleşti” değerlendirmesinde bulundu.
Çandır, Kasım ayı Tarım-GFE’nin alt kalemlerine bakıldığında tohumda aylık yüzde 1,87, enerjide yüzde eksi 1,80, gübrede yüzde eksi 2,15, ilaçta yüzde 1,46, veteriner harcamalarında yüzde 10,84, yemde yüzde 3,01 ve diğer kalemlerde ise yüzde 2,12 değişimler ilan edildiğini belirtti. Başkan Çandır, yıllıkta tohumda yüzde 44,12, enerjide yüzde 38,51, gübrede yüzde 8,44, ilaçta yüzde 25,06, veteriner harcamalarında yüzde 144,54, yemde yüzde 25,03 ve diğer kalemlerde ise yüzde 83,90 artış ilan edildiğine dikkat çekti.
"Veteriner harcamaları ve yemdeki artış"
Çandır, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylıkta yüzde 1,70, yıllıkta 72,48’lik artış olduğunu kaydetti.
Kasım ayında Tarım-GFE alt kalemlerinde aylıkta sıra dışı rakamlar gözlendiğini, en dikkat çekici kalemlerin veteriner harcamaları ve hayvan yemindeki artışlar olduğunu belirten Çandır, "Veteriner harcamalarında 2023 yılı boyunca ciddi bir artış gözlemlenmektedir. Bu artış eğilimi Kasım ayında da devam etmiştir. Öyle ki yüzde 10,84’lük aylık artış, Ocak ve Temmuz 2023 tarihlerindeki rekor artışların ardından üçüncü, tüm zamanların ise dördüncü en yüksek artışı olmuştur. Hayvan yeminde ise yüzde 3,01’lik aylık artış, Ocak ayından sonra en yüksek artış olmuştur. Veteriner harcamalarındaki yıllık yüzde 144,54’lük artış tüm zamanların rekoru düzeyinde olmuştur. Diğer bir dikkat çekici kalem olan diğer mal ve hizmetler kalemindeki aylık yüzde 2,12’lik artışa karşılık yıllık yüzde 83,90’lık artış görülmüştür” dedi.
"Zararlarının azalmasına katkı sağlayacak"
TÜİK’in Kasım ayı tarımsal üretici fiyat endeksi Tarım-ÜFE’yi aylık yüzde eksi 0,95 ve yıllık ise yüzde 50,47 ilan ettiğini hatırlatan Çandır, “Tarımsal faaliyetlerde bulunanlar açısından son bir yıllık eğilim, genel olarak üretici aleyhine seyretmişken Mayıs ve Haziran aylarında aylık ve yıllık düzeyde Tarım-GFE, Tarım-ÜFE’nin altında kalarak üretici lehine dönmüştü. Kasım ayında bu durum aylıkta üretici aleyhine yıllıkta ise üretici lehine döndü. Önümüzdeki aylarda yıllık eğilimin devam etmesi, üretici kesimin birikmiş zararlarının azalmasına katkı sağlayacaktır” dedi.
Yurt içi ve yurt dışı üretici enflasyonlarının da tarım sektörünü dolaylı olarak etkilediğini söyleyen Çandır, “YD-ÜFE, Kasım’da aylık yüzde 3,51 ve yıllıkta yüzde 59,15 artmıştı. Yİ-ÜFE, aylıkta yüzde 2,81 ve yıllıkta yüzde 42,25 artmıştı. Üretici düzeyindeki gıda kalemi ise aylıkta yüzde 3,00 ve yıllıkta ise yüzde 64,95 artmıştı. Bu durum Kasım ayında da tarıma dayalı imalat sanayiindeki enflasyonun tarımdan daha yüksek seyrettiğini göstermektedir” dedi.
Kasım ayında tüketici enflasyonu TÜFE’nin aylık yüzde 3,28, yıllık yüzde 61,98 ilan edildiğini belirten Çandır, “Gıda enflasyonu, Kasım ayında aylık yüzde 2,78 ve yıllık yüzde 67,16 artmıştı. İşlenmemiş gıda enflasyonu ise Kasım’da aylık yüzde 0,31 ve yıllık yüzde 80,85 ilan edilmişti. Yaş meyve sebze enflasyonu aylık yüzde eksi 2,66 ve yıllık 57,37 ilan edilmişti. Tüketici taraftaki bu rakamlar, üreticilerin maruz kaldığı enflasyonun üzerinde bir tüketici enflasyonu olduğunu göstermektedir” değerlendirmesinde bulundu.
