Mordechai Vanunu kimdir? Nükleer ihbarcı biyografisi ve kaç yıl hapis yattı? soruları, modern tarihin en önemli nükleer sızıntı olaylarından birine imza atan bu İsrailli teknisyenin hayatını merak edenler için oldukça dikkat çekici. Gizli bir devlet projesini ifşa ederek uluslararası kamuoyunda büyük yankı uyandıran Vanunu’nun hayatı, ihbarcılık, casusluk ve insan hakları mücadelesi ekseninde şekillenmiştir. İşte Vanunu’nun detaylı biyografisi, hapis süreci ve son durumu...

Mordechai Vanunu kimdir?

Mordechai Vanunu, 14 Ekim 1954 tarihinde Fas’ın Marakeş (Marrakesh) kentinde dünyaya gelmiştir. Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğan Vanunu, ailesiyle birlikte küçük yaşta İsrail’e göç etti. Eğitimini İsrail'de tamamladıktan sonra nükleer enerji alanında teknik uzmanlaşma yoluna gitti.

1976 yılında Negev Nükleer Araştırma Merkezi, yaygın adıyla Dimona Nükleer Tesisi'nde çalışmaya başladı. Burada nükleer reaktör teknisyeni olarak görev yaptı ve savunma projelerine dair çok gizli bilgilere erişim sağladı. Bu görevini 1985 yılına kadar sürdürdü.

Vanunu nükleer ihbarcı mı?

Evet. Mordechai Vanunu, dünya genelinde en tanınmış nükleer ihbarcılardan (whistleblower) biridir. 1986 yılında, Dimona’daki görevinden ayrıldıktan sonra İngiltere’ye gitti ve burada The Sunday Times gazetesine İsrail’in gizli nükleer silah programına dair detaylı bilgi ve fotoğraflar sundu.

Bu bilgiler, İsrail’in resmî olarak hiçbir zaman kabul etmediği nükleer kapasitesini açıkça gözler önüne seriyordu. Sunday Times, bu belgeleri doğruladıktan sonra yayınladı ve İsrail’in en az 100–200 arasında nükleer savaş başlığına sahip olabileceği bilgisi uluslararası kamuoyuna servis edildi.

Vanunu'nun ifşası, İsrail'in nükleer doktrinini ve Ortadoğu’daki güç dengesini doğrudan etkileyen tarihi bir olay olarak kabul edilir.

Vanunu kaç yıl hapis yattı?

Vanunu, nükleer programı ifşa ettikten kısa süre sonra, Mossad ajanları tarafından Roma’da tuzağa düşürülerek kaçırıldı ve gizlice İsrail’e götürüldü.

1987 yılında kapalı kapılar ardında yargılandı ve:

  • Casusluk

  • Vatana ihanet

  • Gizli askeri bilgileri açıklama

gibi suçlamalarla 18 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bu sürenin tam 11 yılı tek kişilik hücrede (tecritte) geçti.

Öne çıkan cezai ayrıntılar:

  • Mahkeme süreci şeffaf değildi.

  • Avukatları bile davaya tam erişim sağlayamadı.

  • Uluslararası Af Örgütü ve diğer kuruluşlar tarafından “vicdan mahkûmu” ilan edildi.

Vanunu ne zaman serbest kaldı?

21 Nisan 2004 tarihinde, 18 yıllık cezasını tamamlayarak tahliye edildi. Ancak özgürlüğü oldukça kısıtlıydı. Tahliyesiyle birlikte aşağıdaki yasaklara tabi tutuldu:

İsrail hükümeti, bu yasakları güvenlik gerekçeleriyle düzenli olarak uzatmaya devam etti. Vanunu’nun bugün hâlâ ülkeyi terk etmesine izin verilmemektedir.

Vanunu uluslararası ödül aldı mı?

Evet. Mordechai Vanunu, dünya genelinde birçok barış ve insan hakları ödülüne layık görülmüştür. Özellikle nükleer silahsızlanma mücadelesinin simgesi haline gelmiştir.

Aldığı önemli ödüllerden bazıları:

  • 1987 – Right Livelihood Award (Alternatif Nobel Ödülü)

  • 2004 – Glasgow Üniversitesi Rektörlüğü unvanı

  • 2005 – Norveç Halkı Barış Ödülü

  • 2010 – Carl von Ossietzky Madalyası (Alman İnsan Hakları Ödülü)

Bu ödüller, Vanunu’nun cesur eylemi ve ifade özgürlüğü mücadelesinin uluslararası çapta tanındığını göstermektedir.

Vanunu'nun bugünkü durumu nedir?

Vanunu hâlâ İsrail’de, sıkı gözetim altında yaşamaktadır. Yurt dışına çıkmasına izin verilmemekte ve sık sık güvenlik kurumlarının denetimine tabi tutulmaktadır. Defalarca ülkeyi terk etmek için başvuruda bulunmuş, ancak bu başvurular reddedilmiştir.

Ayrıca:

  • Sosyal medyada kısıtlı şekilde aktiftir.

  • İsrail kamuoyunda hem “hain” hem de “kahraman” olarak tartışmalı bir figürdür.

  • 2020'lerde bir Norveçli kadınla evlenmiş, ancak birlikte yaşamalarına izin verilmemiştir.

Vanunu’nun mücadelesi, ifade özgürlüğü, nükleer silahsızlanma ve insan hakları konularında küresel bir sembol haline gelmiştir.

Sıkça Sorulan Sorular

Mordechai Vanunu kimdir?
İsrailli nükleer teknisyen, 1986’da İsrail’in nükleer programını ifşa eden ihbarcı.

Vanunu hangi ülkede doğdu?
Fas’ın Marakeş kentinde doğmuştur.

Vanunu kaç yıl hapis yattı?
Toplam 18 yıl, bunun 11 yılı hücre hapsinde geçti.

Vanunu neden hapse atıldı?
İsrail’in nükleer sırlarını gazeteye açıklamaktan dolayı casusluk ve ihanetle suçlandı.

Vanunu ne zaman serbest kaldı?
21 Nisan 2004 tarihinde tahliye edildi.

Vanunu’nun özgürlüğü hâlâ kısıtlı mı?
Evet. Yurt dışı çıkış yasağı ve iletişim sınırlamaları hâlâ devam ediyor.

Vanunu ödül aldı mı?
Evet, Right Livelihood Award dahil birçok uluslararası barış ödülüne layık görüldü.

Muhabir: Haber Merkezi