2024 yılı Temmuz ayında, Çin merkezli elektrikli araç üreticisi BYD ile Türkiye Cumhuriyeti arasında imzalanan anlaşma kapsamında, Manisa’da büyük ölçekli bir üretim tesisi ve Ar-Ge merkezi kurulacağı, bu yatırımın yaklaşık 1 milyar dolar tutarında olacağı, 5 bin kişiye doğrudan istihdam sağlanacağı ve 2026 yılında üretime başlanacağı açıklanmıştı. Bu taahhüt karşılığında şirkete, gümrük vergisi muafiyeti, ek vergi istisnası ve çeşitli yatırım teşvikleri sağlanmıştı.
Ancak aradan geçen süreye rağmen, Manisa’daki yatırım sahasında herhangi bir somut ilerleme olmadığı, BYD’nin yatırım yapmadan sağlanan teşviklerle Türkiye’ye araç ithalatı yaptığı ve bu sayede haksız rekabet ortamı oluşturduğu ifade ediliyor.
Üstelik basına yansıyan bilgilere göre, BYD’nin önceliğini Macaristan’a kaydırdığı, bu ülkede fabrika kurulumunu tamamladığı ve üretime geçmeye hazırlandığı belirtiliyor. Türkiye’de ise araç teslimat krizinin yaşandığı, birçok müşterinin araçlarını alamadığı ve araçların gümrükte bekletildi, bazı bayilerin kapora iadesi yapmak zorunda kaldığı iddiaları gündeme geldi.
Milletvekili Talat Dinçer, Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın yanıtlaması istemiyle şu soruları yöneltti:
- Türkiye, sadece tüketim pazarı olarak mı görülmektedir?
- Yatırım yapmayan bir şirkete neden bu kadar büyük ayrıcalıklar tanınmıştır?
- Taahhütlerini yerine getirmeyen şirketler için hangi yaptırımlar devreye sokulacaktır?
- Manisa’da fabrika kurma taahhüdüne rağmen neden hâlâ bir çivi dahi çakılmamıştır? Bu gecikmenin sorumluluğu kimdedir?
- BYD’ye sağlanan gümrük vergisi muafiyeti, ek vergi istisnası, KDV ve SGK teşviklerinin toplam kamu maliyeti ne kadardır?
- Yerli üretici yüksek vergi ve maliyetlerle mücadele ederken, BYD’ye tanınan bu ayrıcalık açık bir haksız rekabet değil midir?
- BYD’nin yatırım önceliğini Macaristan’a kaydırdığına dair çıkan haberler karşısında Bakanlıklar hangi resmi girişimlerde bulunmuştur?
- Macaristan’daki fabrikanın tamamlandığı ve üretimin başlamak üzere olduğu iddiaları doğru mudur?
- BYD araçlarının gümrükte bekletildiği ve teslimatların durduğu iddiaları doğru mudur?
- Taahhütlerini yerine getirmeyen BYD için cezai şartlar, teşviklerin geri alınması veya sözleşmenin feshi gündeme gelmiş midir?
Milletvekili Dinçer, “Türkiye yalnızca tüketim pazarı mı? Yatırım sözüyle teşvik alan, ancak üretimi başka ülkeye kaydıran firmalar karşısında devletin sessiz kalması kabul edilemez. Bu süreç sadece ekonomik değil, aynı zamanda itibari bir kayıptır” diyerek konunun ciddiyetini vurguladı.
Kamuoyunun ve yerli sanayinin zarar görmemesi adına, bu sürecin şeffaf bir şekilde açıklanması ve gerekli hukuki/idari adımların ivedilikle atılması talep ediliyor.
