2025 yılı Nobel Ekonomi Ödülü, yenilik temelli büyüme teorileri üzerine yaptığı araştırmalarla ekonomi bilimine önemli katkılar sunan Joel Mokyr’e verildi. Mokyr, ekonomi tarihini modern inovasyon anlayışıyla birleştirerek ekonomik büyümenin yalnızca sermaye birikimiyle değil, bilgi üretimi ve teknolojik dönüşümle de şekillendiğini savunan çalışmalarıyla tanınıyor.
Ödül komitesi, Mokyr’in araştırmalarının “ekonomik gelişmenin tarihsel dinamiklerini anlamada yeni bir paradigma oluşturduğunu” belirterek, akademisyenin özellikle Sanayi Devrimi ve yenilikçi girişimciliğin etkileri üzerine geliştirdiği teorilerin ekonomi literatüründe dönüm noktası yarattığını vurguladı.
Joel Mokyr Kimdir?
Joel Mokyr, 26 Temmuz 1946 tarihinde Leiden, Hollanda’da dünyaya geldi. Ailesi, II. Dünya Savaşı döneminde Holokost’tan kurtulan bir Yahudi aileydi. Babasını küçük yaşta kaybeden Mokyr, çocukluğunu annesiyle birlikte İsrail’in Hayfa kentinde geçirdi.
Küçük yaşlardan itibaren tarih ve ekonomi alanlarına ilgi duyan Mokyr, bu iki disiplini bir araya getirerek ilerleyen yıllarda kendine özgü bir akademik çizgi oluşturdu. Eğitim hayatına Kudüs İbrani Üniversitesi’nde başladı ve 1968 yılında ekonomi ve tarih bölümlerinden mezun oldu. Ardından Yale Üniversitesi’ne kabul edilerek yüksek lisans ve doktora eğitimini burada tamamladı.
Doktora tezinde 19. yüzyıl Avrupa’sında sanayi gelişimi ve teknolojik yeniliklerin ekonomik yapıya etkilerini inceleyen Mokyr, kısa sürede ekonomi tarihinin yükselen akademisyenlerinden biri haline geldi.
Akademik Kariyeri ve Çalışmaları
Joel Mokyr, akademik kariyerine Yale Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak başladı. 1974 yılından itibaren Northwestern Üniversitesi Ekonomi ve Tarih bölümlerinde profesör olarak görev yapmaya başladı ve halen aynı üniversitede çalışmalarını sürdürmektedir.
Bunun yanı sıra, Tel Aviv Üniversitesi Eitan Berglas Ekonomi Okulu’nda da misafir profesör olarak görev yapan Mokyr, hem ABD hem de İsrail akademi dünyasında etkin bir konuma sahiptir.
Araştırmaları, özellikle ekonomik büyümenin tarihsel kaynakları, inovasyonun toplumsal temelleri ve bilgi ekonomisinin evrimi konularına odaklanmıştır. Mokyr’in en çok bilinen katkılarından biri, “The Lever of Riches” (Zenginliğin Kaldıracı) adlı kitabında, teknolojik yeniliklerin Batı medeniyetinin yükselişindeki rolünü ayrıntılı biçimde incelemesidir.
Ayrıca “The Gifts of Athena” adlı eserinde, bilgi üretimi ve bilimsel düşüncenin ekonomik kalkınmadaki merkezi önemine dikkat çekmiştir. Bu çalışmaları, ekonomi tarihine teorik bir derinlik kazandırmış ve klasik büyüme modellerini yeniden yorumlayan yaklaşımlara öncülük etmiştir.
Nobel Ödülüne Giden Süreç
2025 Nobel Ekonomi Ödülü, Joel Mokyr, Philippe Aghion ve Peter Howitt arasında paylaştırıldı. Üçlü, ekonomik büyümeyi açıklamada inovasyon ve yaratıcı yıkım kavramlarını merkeze alan çalışmalarıyla ödüle layık görüldü.
Mokyr’in özellikle tarihsel veri analizi ile ekonomik teoriyi birleştiren araştırma yöntemi, Nobel Komitesi tarafından “bilimsel ve tarihsel ekonomiyi buluşturan benzersiz bir katkı” olarak değerlendirildi.
Mokyr, ödülün açıklanmasının ardından yaptığı kısa açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Ekonomik büyümenin itici gücü yalnızca sermaye değil, fikirlerdir. Fikirler, toplumların geleceğini şekillendiren görünmez motorlardır.”
Eserleri ve Etkisi
Joel Mokyr, yalnızca bir akademisyen değil, aynı zamanda çağdaş ekonomi tarihinin yönünü belirleyen bir düşünür olarak kabul ediliyor. 1993 yılından bu yana Princeton University Press tarafından yayımlanan “Economic History of the Western World” serisinin editörlüğünü yürütmektedir.
Yayımladığı kitaplar ve makaleler, ekonomi tarihinde yenilik ve bilgi kavramlarının rolünü anlamak isteyen araştırmacılar için temel kaynak niteliğindedir.
Başlıca eserlerinden bazıları şunlardır:
-
The Lever of Riches: Technological Creativity and Economic Progress
-
The Gifts of Athena: Historical Origins of the Knowledge Economy
-
A Culture of Growth: The Origins of the Modern Economy
Mokyr’in bu eserleri, ekonomik kalkınmanın yalnızca maddi sermaye birikimiyle değil, entelektüel ve kültürel sermaye ile mümkün olduğunu savunan özgün bir perspektif sunmaktadır.
Ödüller ve Akademik Katkılar
Joel Mokyr, kariyeri boyunca birçok uluslararası ödüle layık görülmüştür. Cliometric Society, Economic History Association ve European Economic Association gibi kurumların onursal üyesidir.
Ayrıca, farklı ülkelerdeki üniversitelerde konuk profesörlükler yaparak ekonomik tarih alanında yeni araştırmacıların yetişmesine öncülük etmiştir. Özellikle Avrupa’daki Sanayi Devrimi, bilgi ekonomisinin temelleri ve yenilik kültürünün evrimi üzerine yaptığı çalışmaları, çağdaş ekonomi düşüncesine yön veren akademik kaynaklar arasında gösterilmektedir.
Joel Mokyr kimdir?
Joel Mokyr, ekonomi tarihi alanında yaptığı çalışmalarla tanınan Hollanda doğumlu İsrailli-Amerikalı bir akademisyendir. 1946 yılında Leiden’de doğmuş, kariyerinin büyük bölümünü Northwestern Üniversitesi ve Tel Aviv Üniversitesi’nde sürdürmüştür. Ekonomik büyüme ve inovasyon konularındaki çalışmalarıyla 2025 Nobel Ekonomi Ödülü’ne layık görülmüştür.
Joel Mokyr kaç yaşında?
Joel Mokyr, 26 Temmuz 1946 doğumludur. 2025 yılı itibarıyla 79 yaşındadır.
Joel Mokyr nereli?
Joel Mokyr, Leiden, Hollanda doğumludur. Ailesi Holokost’tan kurtulmuş bir Yahudi ailedir. Hayatının erken dönemlerini İsrail’in Hayfa kentinde geçirmiştir.
Joel Mokyr ne iş yapıyor?
Mokyr, ekonomi ve tarih profesörü olarak Northwestern Üniversitesi'nde görev yapmaktadır. Ayrıca Tel Aviv Üniversitesi’nde misafir profesör olarak ders vermekte, ekonomik büyüme ve inovasyon tarihi üzerine araştırmalar yürütmektedir.
